Kronik diz ağrısı osteoartrit hastalarının yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Geleneksel yöntemlerle rahatlama bulamayanlar için Geniküler Arter Embolizasyonu (GAE) devreye girer. Bu minimal invaziv işlem dizdeki anormal damar oluşumlarını hedef alır. İnflamasyon ve ağrının azalmasını sağlayarak hastaların günlük aktivitelerine daha rahat devam etmelerine olanak tanır. Klinik çalışmalar GAE’nin ağrı kesici ve fonksiyon iyileştirici etkilerini doğrulamıştır. Yan etkiler genellikle hafif ve geçicidir. Uzun vadeli faydalar ise hastaların tedaviye olan güvenini artırmaktadır.
Geniküler Arter Embolizasyonu Nedir ve Ne İşe Yarar?
Geniküler Arter Embolizasyonu diz osteoartriti olan bireylerde ağrı yönetimi sağlar. Minimal invaziv bir prosedür olarak bilinir ve diz ağrısını hafifletmek için tasarlanmıştır. Prosedür sırasında diz eklemindeki iltihaplanma ve ağrıya neden olan anormal kan damarları hedef alınır. Dizdeki bu damarlar bloke edilerek inflamasyon ve ağrı kontrol altına alınır.
Prosedür Süresi ve Yöntemi:
- Yaklaşık 1 saat sürer.
- Ayakta tedavi şeklinde uygulanır.
- İyileşme süresi kısadır.
Prosedür anormal damarların tespit edilmesi ve ardından bu damarlara kan akışını durduracak küçük parçacıkların enjekte edilmesiyle gerçekleşir. Tedavi girişimsel radyoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Gerçek zamanlı görüntüleme teknikleri kullanılarak kateter dizin geniküler arterlerine doğru hassas bir şekilde yönlendirilir.
Başarı Oranları ve Etki Süresi:
- Hastaların %60-80’inde ağrı kesilmesi sağlar.
- Etkileri genellikle altı aydan iki yıla kadar sürer.
Diz Osteoartriti ile Yaşamın Zorlukları Nelerdir?
Diz osteoartriti yaşlı yetişkinler arasında hareket kabiliyetini ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen yaygın bir sağlık sorunudur. Bu durum ağrı ve fonksiyon kaybı ile karakterize edilir; özellikle 40 yaş üstü bireylerde daha belirgin hale gelir. İleri yaş kronik osteoartrit (KOA) gelişiminde ve şiddetlenmesinde önemli bir faktördür. 75-79 yaş aralığında KOA’nın yükü en yüksek seviyededir ve 80 yaş üstünde bile hafif bir azalma gösterse de sorun devam eder.
Yaşa Bağlı Eğilimler:
- Prevalans ve insidans 75-79 yaş arası zirve yapar
- 80 yaşından sonra etkiler azalma eğilimindedir
- 2050 yılına kadar etkilenen insan sayısında %75 artış beklenir
Kadınlar diz osteoartritinden erkeklere kıyasla orantısız şekilde daha fazla etkilenir. Kadınların daha yüksek yaşa göre standardize edilmiş insidans oranlarına sahip olduğu ve daha fazla sakatlık yaşadığı belirlenmiştir. Özellikle Batı Pasifik gibi bölgelerde kadınlar arasında KOA daha yaygındır.
Cinsiyet Farklılıkları:
- Kadınlar erkeklere göre daha yüksek oranlarda etkilenir
- Sakatlık oranları ve günlük hayatı etkileme oranı kadınlarda daha yüksek
KOA’nın bireyler üzerindeki etkisi günlük aktivitelerin gerçekleştirilmesinde zorluklar yaratır. Bu durum sosyal izolasyona ve psikolojik sorunlara yol açabilir böylece yaşam kalitesini daha da düşürür. Hareket kabiliyetinin sınırlanması bireylerin bağımsızlığını azaltır ve sosyal katılım fırsatlarını kısıtlar. Sonuç olarak KOA olan bireylerin yaşam kalitesi belirgin şekilde düşer.
Geniküler Arter Embolizasyonu Nasıl Yapılır?
Geniküler Arter Embolizasyonu kronik diz ağrısı çeken osteoartrit hastalarına yönelik uygulanan bir yöntemdir. İşlem sırasında hasta lokal anestezi ile uyuşturulur ve bazı durumlarda rahatlamaları için orta düzey sedasyon da uygulanır. İşlemin başlangıcında girişimsel radyolog femoral artere erişim sağlamak üzere kasık bölgesinde bir kesik atar. Daha sonra x-ışını kılavuzu altında bir kateter yerleştirilir ve bu kateter dizin kan akışını sağlayan geniküler arterlere doğru ilerletilir.
Hazırlık süreci:
- Lokal anestezi uygulanır. Bu hastaların çoğunda yeterlidir.
- Gerekirse orta düzey sedasyon sağlanır.
Kateter yerleştirilmesi:
- Kasık bölgesinde küçük bir kesik yapılır.
- X-ışını kılavuzu kullanılarak femoral artere kateter yerleştirilir.
Damarların içine kontrast boya enjekte edilerek inflamasyona katkı sağlayan damarlar görselleştirilir. Bu damarlar tanımlandıktan sonra içlerine embolik ajanlar veya mikro küreler yerleştirilerek kan akışı bloke edilir. Bu işlemle inflamasyon azalır ve ağrı reseptörlerinin duyarlılığı düşürülerek diz ağrısı hafifletilir.
Anormal damarların hedeflenmesi:
- Kontrast boya ile damarlar görselleştirilir.
- Embolik ajanlar damar içine yerleştirilir.
İşlem sonrasında hastalar genellikle 6-7 saat içinde taburcu edilir ve çoğu kısa sürede günlük aktivitelerine dönebilir. Ağrının azalması genellikle birkaç gün ila birkaç hafta içinde hissedilir ve bu süreçte hastalar önemli bir rahatlama yaşar.
Geniküler Arter Embolizasyonu İçin Kimler Uygundur?
Geniküler Arter Embolizasyonu orta ila şiddetli osteoartrit kaynaklı diz ağrısına çözüm sunar. Konservatif yöntemlerle yeterli rahatlama sağlanamayan durumlar için önerilir. GAE ilaçlar veya fizik tedavi gibi yöntemlerle ağrı kontrolü sağlanamayan hastalara alternatif bir tedavi sunmaktadır. İşlem diz ekleminde sürekli ağrı ve sertlik yaşayan ve günlük aktiviteleri bu durumdan olumsuz etkilenen bireyler için uygundur.
Uygun adaylar şu şekilde sıralanabilir:
- Non-invaziv tedavilere yanıt vermeyen hastalar; bu kişiler ağrı kesiciler fizik tedavi veya intra-artiküler enjeksiyonlar gibi yöntemlerden fayda görmemiş olabilir.
- Diz protezi ameliyatı istemeyen veya bu ameliyat için tıbbi açıdan uygun olmayan bireyler. Diz değiştirme ameliyatına alternatif olarak GAE özellikle ameliyat riski taşıyan veya daha genç hastalar için tercih edilebilir.
- Kalıcı diz ağrısı ve engelliliği olanlar; bu kişiler hareket kısıtlılığı ve sürekli ağrı nedeniyle günlük işlevlerini yerine getirme konusunda zorluk çekerler.
GAE ameliyatsız bir yöntem olarak dizdeki ağrı ve sertliği azaltmayı amaçlar.
Geniküler Arter Embolizasyonunun Ağrı Kesici Etkisi Nasıl Gerçekleşir?
Geniküler Arter Embolizasyonu diz osteoartriti kaynaklı kronik ağrının tedavisinde etkilidir. İşlem iltihaplı sinovyuma kan taşıyan arterleri bloke ederek çalışır. Bu yöntemle sinovyal dokuda kan akışı azalır.
- İlk olarak inflamatuar süreci tetikleyen yeni kan damarlarının büyümesi engellenir.
- Sonra bu damarlar üzerindeki blokaj inflamatuar hücre göçünü ve mediatör salınımını sınırlandırır.
- Aynı zamanda kıkırdak gibi damarsız bölgelerdeki anormal damar büyümesi durdurularak ağrı reseptörlerinin uyarılması azalır.
Bu etkilerle sinovyum içindeki inflamasyon düşüş gösterir ve dolayısıyla ağrı semptomları hafifler. Ağrının azalması hastaların günlük yaşamlarında daha aktif olmalarını sağlar ve yaşam kalitesini artırır. İnflamasyonun azalması ayrıca eklem hasarının ilerlemesini de yavaşlatabilir. Klinik çalışmalar GAE’nin bu etkilerini birkaç aydan iki yıla kadar sürebileceğini göstermiştir. Prosedür minimal invaziv oluşuyla dikkat çeker ve genellikle ciddi yan etkilere yol açmaz. Tedaviye yanıt vermeyen veya ilaçlara duyarlılık gösteren hastalar için önerilen bir yöntemdir.
Geniküler Arter Embolizasyonunun Diğer Tedavilere Göre Avantajları Nelerdir?
Geniküler Arter Embolizasyonu (GAE) diz ağrısı tedavisinde diğer yöntemlere kıyasla önemli avantajlar sunar. Minimal invaziv yapıya sahip olan bu prosedür büyük cerrahi müdahalelere gerek duyulmadan uygulanır. Kasıktan yapılan küçük bir delikle gerçekleştirilir ve diz ekleminin kesilmesi veya değiştirilmesini gerektirmez. Bu durum hastalara daha az komplikasyon riski ve minimal yara izi ile daha kısa iyileşme süreci sağlar.
- Daha Az Komplikasyon ve Minimal Yara İzi: GAE diğer büyük cerrahi müdahalelere göre daha az komplikasyon riski taşır. En sık görülen yan etkiler morarma veya geçici rahatsızlıklardır.
- Hızlı İyileşme Süreci: Hastalar GAE sonrası genellikle bir hafta içinde normal aktivitelerine dönebilirler. Bu haftalar süren sınırlı hareket ve rehabilitasyon sürecini ortadan kaldırır.
- Uzun Süreli Ağrı Kesici Etki: GAE anormal kan damarlarını hedef alarak iltihaplanmayı azaltır ve %85’e kadar hastada önemli ölçüde ağrı kesici sağlar. Bu geçici çözümler sunan diğer yöntemlerden daha kalıcı sonuçlar elde edilmesine olanak tanır.
- Ameliyat İhtiyacını Geciktirme veya Ortadan Kaldırma: GAE özellikle ameliyat için hazır olmayan veya büyük cerrahi müdahale geçirmek istemeyen hastalar için değerli bir alternatif sunar.
Geniküler Arter Embolizasyonunun Etkililiği Nedir? Çalışmalar Ne Gösteriyor?
Diz Ağrısı Embolizasyon Tedavisi altında Geniküler Arter Embolizasyonunun (GAE) etkililiği çeşitli araştırmalarla detaylandırılmıştır. GAE osteoartrit kaynaklı diz ağrısını yönetmede önemli bir rol oynamaktadır. İlk altı ila on iki ay arasında ağrıda büyük düşüş gözlemlenmiş ve klinik başarı oranları %75 ile %85 arasında değişmektedir.
- Birçok hasta işlem sonrası ilk bir ila üç hafta içinde ağrıda belirgin azalma rapor etmiştir.
- GAE sonrasında dizin fonksiyonel kapasitesinde artış ve yaşam kalitesinde iyileşme kaydedilmiştir.
Teknik başarı oranları yüksek olarak raporlanmış %99’un üzerinde bir oranla işlemler komplikasyonsuz tamamlanmıştır. Uzun süreli etkiler açısından on iki ila yirmi dört ay boyunca ağrı kesintisi ve fonksiyonel iyileşmelerin devam ettiği belgelenmiştir. Ancak bazı hastaların bu sürenin sonunda tekrar tedaviye ihtiyaç duyduğu gözlemlenmiştir.
- İşlemden sonraki ilk iki yıla kadar ağrı kesintisi ve fonksiyonel iyileşmeler sürmüştür.
- Erken bulgular özellikle cerrahiye uygun olmayan hastalar için GAE’nin diz değiştirme ameliyatını erteleyebileceğini göstermektedir.
Kısa süreli etkilerde ise çoğu hasta işlemden hemen sonra günlük hafif aktivitelere dönebilir ve ağrı kesintisi genellikle haftalar içinde başlar. Güvenlik profilinin yüksek olduğu ve komplikasyon oranının düşük olduğu vurgulanır. En yaygın görülen küçük yan etki geçici cilt renk değişikliğidir ve ciddi komplikasyonlar nadiren (<%0.05) meydana gelir.
Geniküler Arter Embolizasyonunun Olası Riskleri ve Yan Etkileri Nelerdir?
Geniküler Arter Embolizasyonu diz ağrısının yönetiminde yeni ve etkili bir yaklaşım sunar. Minimal invaziv bir prosedür olan bu teknik özellikle osteoartrit kaynaklı sıkıntılarda tercih edilir. Yan etkiler genellikle hafif seviyededir ve kısa sürede geçer. En yaygın görülen yan etkiler arasında:
- Morarma
- Hafif ağrı
- Ciltte geçici renk değişikliği
- Kateterin yerleştirildiği bölgede şişlik
bulunur. Bu belirtiler birkaç hafta içerisinde kendiliğinden iyileşme eğilimindedir. Daha ciddi komplikasyonlar nadiren ortaya çıkar. Enfeksiyon arter hasarı gibi riskler minimaldir ve tedavi gerektirecek durumlar oldukça seyrektir. Ayrıca yeniden müdahaleye duyulan ihtiyaç da düşük bir olasılık olarak karşımıza çıkar. İyileşme süreci genellikle hızlıdır hastalar birkaç gün ila birkaç hafta içinde normal hayatlarına dönebilirler. Bu süreçte hasta doktorun önerdiği bazı basit aktivite kısıtlamalarına uymalıdır. GAE özellikle diz protezi ameliyatına kıyasla daha az invaziv olduğundan dolayı daha az risk taşır ve daha kısa sürede iyileşme sağlar. Diz protezi ameliyatı sonrası iyileşme süresi aylar hatta yıllar sürebilirken GAE sonrası bu süre çok daha kısadır.
Doç. Dr. Ömer Faruk Ateş, 1988 Amasya doğumludur. 2011 yılında Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olup, uzmanlığını 2016’da Ankara Atatürk Eğitim Araştırma Hastanesi Radyoloji Bölümü’nde tamamladı. 2019 yılına kadar aynı hastanede girişimsel radyoloji uzmanı olarak görev yaptı. Ardından Sakarya Üniversitesi’nde akademik çalışmalarına devam etti. 2024 yılı itibarıyla Sakarya Adatıp Hastanesi’nde görev yapmakta; vasküler, nörovasküler, kardiyak MRG ve koroner BT anjiyografi alanlarında hizmet vermektedir.
