Uterin Arter Embolizasyonu

Uterin Arter Embolizasyonu (UAE) rahimdeki miyomlar ve adenomiyozis tedavisinde kullanılan etkili bir minimal invaziv yöntemdir. Bu prosedür rahme giden kan akışını engelleyerek miyomların küçülmesini sağlar. Sonuç olarak ağır kanama ve pelvik ağrı gibi semptomlarda belirgin bir azalma görülür. Ayrıca UAE rahmi koruma potansiyeli sunar ve histerektomiye alternatif olarak kabul edilir.

Uterin Arter Embolizasyonu Nedir ve Nasıl Çalışır?

Uterin Arter Embolizasyonu (UAE) uterin miyomların kan akışını keserek küçülmesini sağlayan minimal invaziv bir tedavi yöntemidir. Bu işlem bir girişimsel radyolog tarafından yapılır ve hastanın kasık bölgesine küçük bir damar yolu başlar. Radyolog kateter adı verilen ince bir tüpü uterin arterlere yönlendirir ve görüntüleme teknolojisi (genellikle X-ışını) yardımıyla işlemi izler. Kateter uygun konuma ulaştığında miyomlara kan taşıyan arterlere küçük embolik ajan parçacıkları enjekte edilir. Bu parçacıklar kan akışını engelleyerek miyomların beslenmesini durdurur ve bu sayede miyomlar küçülür.

UAE’nin temel avantajları arasında:

• Miyomlardan kaynaklanan ağır kanamayı hafifletmesi
• Pelvik ağrı ve basınç semptomlarını azaltması
• Ameliyat sonrası kısa iyileşme süresi sağlaması

Miyomların küçülmesiyle özellikle mesane veya bağırsak üzerine uygulanan baskı azalır ve hasta genel bir rahatlama yaşar. UAE ayrıca rahmi koruma özelliği ile öne çıkar ve histerektomiye kıyasla daha az invaziv bir seçenek olarak kabul edilir. Bununla birlikte nadir de olsa embolik ajanların komşu organlara kan akışını etkileyebileceği belirtilmiştir. Fakat bu risk oldukça düşüktür ve çoğu hasta işlem sonrası ciddi bir yan etki yaşamaz. UAE rahmi koruyarak doğurganlık açısından önemli bir seçenek sunar ve bu nedenle miyom tedavisinde tercih edilen bir yöntemdir. Çalışmalar UAE uygulanan hastaların büyük bir kısmında semptomlarda belirgin iyileşme gözlemlendiğini göstermektedir.

Kimler Uterin Arter Embolizasyonu İçin Uygun Adaylardır?

Uterin arter embolizasyonu (UAE) belirli hasta grupları için ideal bir tedavi seçeneği olarak öne çıkar. UAE’den en fazla yararı sağlayan adaylar belirli fibroid boyutlarına semptom şiddetine ve gelecekteki doğurganlık beklentilerine göre değerlendirilir. İşlem için en uygun adaylar tedavinin faydalarını en üst düzeye çıkarırken komplikasyon riskini azaltmak adına aşağıdaki kriterleri karşılar:

Fibroid Boyutu ve Konumu: UAE 3 ila 10 cm boyutlarındaki fibroidlerde yüksek etkililik gösterir. Subseröz intramural ve bazı submukozal fibroidlerde genellikle olumlu sonuçlar verir. Ancak pedinküllü subseröz fibroidlerde ayrılma riski bulunur ve büyük submukozal fibroidlerde endometrial boşluğa dökülme riski artar.

Semptomların Şiddeti: UAE ciddi kanama pelvik ağrı veya basınç hissi yaşayan sık idrara çıkma ve kabızlık gibi semptomları olan hastalar için uygundur. Cinsel ilişki sırasında ağrı da semptomlar arasındaysa UAE bu sorunları azaltmaya yardımcı olabilir.

• Gebelik Hususları: Hamile olan ya da hamile kalmayı planlayan kadınlar için ilk planda UAE önerilmez. Bu hasta grubuna genellikle doğurganlık üzerindeki etkisi daha iyi bilinen miyomektomi daha uygun bulunur. UAE düşük ve erken doğum gibi gebelikle ilgili komplikasyon risklerini artırabilir. Ancak hastanın myomektomi açısından riski yüksekse, rahmin alınma riski varsa bu durumda yine UAE tercih edilebilir.
• Perimenopozal Hastalar: Gebelik düşünmeyen perimenopozal kadınlar için UAE uygun bir seçenek olabilir. Bu yaş grubunda UAE büyük ameliyat gereksinimi olmadan daha hızlı iyileşme sağlar.
• Diğer Hususlar: Obezite anemi gibi sağlık sorunları bulunan hastalar ve ameliyat riski taşıyanlar UAE için ideal adaylar arasındadır.

Uterin Arter Embolizasyonu Sırasında Ne Beklenir?

Uterin arter embolizasyonu sırasında hastaların bilmesi gereken çeşitli adımlar ve hazırlık süreçleri vardır. İşlem öncesinde hastaya açlık gerekliliği de dahil olmak üzere çeşitli talimatlar verilir ve kanamayı artırabilecek ilaçları almamaları önerilir. Hastaneye varışta damar içi bir hat yerleştirilerek sıvı ve sakinleştirici verilir bu da işlem sırasında rahatlamalarına yardımcı olur.

Sedasyon sırasında hasta uyanıktır fakat rahat ve uykulu bir durumda bulunur. Lokal anestezi uygulanarak işlem yapılacak bölge uyuşturulur böylece hasta minimum düzeyde ağrı hisseder. Bu adım hastanın operasyon sırasında konforunu artırmak için önemli bir rol oynar.

Görüntüleme uterin arter embolizasyonu sırasında kritik bir rehberlik sağlar. Girişimsel radyolog uterin arterleri doğru bir şekilde görselleştirmek için sürekli X-ışını görüntüleme sağlayan floroskopi kullanır. İşlem esnasında arterlerin görüntülenmesi için kontrast boya enjekte edilir ve böylece embolizasyon hedeflerine ulaşılabilir.

İşlem adımları şunlardır:

• Kasık bölgesi uyuşturulduktan sonra femoral arterde ince bir delik açılır.
• İnce bir kateter uterin arterlere yönlendirilir ve X-ışını kontrolü sağlanır.
• Kateter yoluyla embolik ajanlar enjekte edilir ve miyomlara giden kan akışı kesilir.

İşlem sonrası hastalar birkaç saat gözlem altında tutulur ve genellikle aynı gün veya ertesi sabah evlerine dönebilir. Ağrı kesici ilaçlarla yönetilen hafif ağrılar veya kramplar yaşanabilir. Ayrıca işlem sonrası enfeksiyon riski veya diğer komplikasyonlar takip edilir ve iyileşme süreci tamamlanır.

Uterin Arter Embolizasyonunun Yararları ve Riskleri Nelerdir?

Uterin Arter Embolizasyonu (UAE) çeşitli yararları ve riskleri bulunan bir tedavi yöntemidir. Yararları açısından bakıldığında minimal invaziv bir işlem olduğu için histerektomi veya miyomektomi gibi geleneksel cerrahi yöntemlere göre daha az risk taşır. Bu işlem sırasında rahim korunarak kadınların doğurganlıklarını sürdürme şansı artar ve büyük cerrahi işlemlerden kaçınılır. UAE çoğu kadın için daha kısa bir iyileşme süresi sunar ve semptomları hızlı bir şekilde hafifletir. İşlem sonrası kadınların çoğu günlük aktivitelerine 1-2 hafta içinde dönebilir.

Yararları:

• Minimal invaziv yapısıyla cerrahi riskleri azaltır.
• Rahmi koruyarak doğurganlığın korunmasını destekler.
• Kısa iyileşme süresi sağlar ve hızlı dönüş sağlar.
• Pelvik ağrı ve ağır kanama gibi semptomları azaltır.
• Majör komplikasyon riskini azaltır ve hastane yatışını gerektirmez.

Ancak riskler de göz önünde bulundurulmalıdır. Kateterin yerleştirilmesi enfeksiyon veya doku hasarına yol açabilir. Ayrıca UAE bazı durumlarda miyomları tamamen ortadan kaldırmaz bu nedenle ileride ek cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyulabilir. Doğurganlık üzerinde karmaşık etkileri olan bu tedavi özellikle doğurganlığı önceliklendiren kadınlar için myomektomi daha önceliklidir.. İşlem sonrası ağrı mide bulantısı ve vajinal kanama gibi rahatsızlıklar yaşanabilir. Nadir de olsa işlem erken menopoz veya adet kesilmesine yol açarak hormonal dengeyi etkileyebilir.

Uterin Arter Embolizasyonu Sonrası İyileşme Nasıl Yönetilir?

Uterin arter embolizasyonu sonrası iyileşme süreci dikkatle takip edilmesi gereken bazı önemli aşamaları içerir. İlk iyileşme genellikle 7 ila 14 gün içinde gerçekleşir ve bu dönemde kadınlar günlük aktivitelerine kademeli olarak dönebilir. İlk 24-48 saat içinde orta veya şiddetli kramplar yaygındır ve ağrı genellikle adet sancısına benzer. Bu rahatsızlık işlemden sonraki ilk gün zirve yapar ve sonraki günlerde hafifleyerek azalır. Tam iyileşme birkaç ay sürebilir ve bu süreçte bazı yaygın semptomlar görülebilir:

• Kramp: Kan akışının engellenmesinden kaynaklanan kramplar genellikle 5-7 gün içinde azalır.
• Yorgunluk ve Ateş: Hafif yorgunluk ve düşük dereceli ateş (38.6°C’nin altında) birkaç gün boyunca devam edebilir.
• Vajinal Akıntı: İşlem sonrası bazı hastalarda birkaç hafta süren mukus benzeri veya kanlı akıntı görülebilir.

Evde bu rahatsızlıkları yönetmek önemlidir. Doktor ağrı kesiciler veya NSAID’ler gibi ilaçlar önerebilir. Ayrıca karın bölgesine ısıtma yastığı uygulamak krampları hafifletebilir. Bol sıvı tüketmek ve birkaç gün dinlenmek de iyileşme sürecini destekler.

Embolizasyon sonrası sendrom (PES) düşük ateş bulantı ve halsizlik gibi semptomlarla ortaya çıkabilir. Bu sendrom genellikle 2-3 gün içinde zirve yapar ve bir hafta içinde kendiliğinden düzelir. NSAID’ler veya asetaminofen ile ağrı ve ateş kontrol altına alınabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Uterin arter embolizasyonu hangi durumlarda uygulanır?

Uterin arter embolizasyonu (UAE), genellikle semptomatik rahim miyomları olan, ağır adet kanaması, pelvik ağrı veya kitleyle ilgili şikayetleri bulunan ve rahmini korumak ya da cerrahi müdahaleden kaçınmak isteyen kadınlarda uygulanır. Ayrıca adenomyozis, rahim arteriyovenöz malformasyonları, dış gebelik, anormal invaziv plasenta ve doğum sonrası kanama gibi durumlar için de kullanılır. Kontrendikasyonlar arasında geçerli gebelik, aktif pelvik enfeksiyon ve şüpheli rahim veya adneksal malignite yer alır. UAE uygulanmadan önce, tedavi seçeneğinin uygun olduğundan emin olmak için sağlık profesyonelleriyle detaylı bir değerlendirme ve danışmanlık yapılmalıdır.

Miyomların tedavisinde embolizasyon ne kadar etkilidir?

Uterin arter embolizasyonu (UAE), semptomatik uterus fibroidlerinin tedavisinde etkili bir minimal invaziv yöntemdir. Yapılan çalışmalar, prosedürün teknik başarı oranının %100, semptomlarda iyileşme oranının ise %95,2 olduğunu ve fibroidlerin altı ay içinde yeniden büyüme oranının %5,4 olduğunu rapor etmiştir. Ayrıca UAE sonrasında fibroid hacminde ortalama %37,0’lık bir azalma üç ayda, %52,1’lik bir azalma ise altı ayda gözlemlenmiştir. Bu sonuçlar, UAE’yi fibroidle ilişkili semptomların yönetimi için son derece etkili bir seçenek olarak göstermektedir.

İşlem sonrası miyomların küçülme süreci ne kadardır?

Uterin arter embolizasyonu (UAE) sonrası miyomlar genellikle ilk 6 ay içinde %50 oranında küçülür, bu dönemde en belirgin küçülme gerçekleşir. Küçülme, sonraki 6-12 ay boyunca yavaşça devam eder. Klinik semptomlar, özellikle aşırı adet kanaması ve pelvik ağrı, işlemden sonraki birkaç hafta içinde iyileşmeye başlar. Ancak miyomların küçülme ve semptomların düzelme süresi, bireysel faktörlere, miyomların büyüklüğüne ve sayısına bağlı olarak değişebilir.

Embolizasyon sonrası hamilelik mümkün müdür?

Uterin arter embolizasyonu (UAE) sonrasında hamilelik mümkündür, yapılan çalışmalar hamilelik oranlarının %8 ile %50 arasında değiştiğini göstermektedir. Canlı doğum oranları ise %50 ile %74 arasında, düşük oranları ise %17 ile %35 arasında değişmektedir. Bazı araştırmalar, UAE sonrasında hamileliklerde erken doğum (%12,8 ile %16), sezaryen doğum (%46,8 ile %72,7) ve yanlış yerleşim (%11) gibi komplikasyonların daha yüksek oranlarda görüldüğünü belirtmektedir. Ancak diğer bazı çalışmalar, obstetrik komplikasyon oranlarının erken doğum ve düşük doğum ağırlığı gibi durumların genel nüfusla benzer olduğunu öne sürmektedir. UAE sonrasında fertilite ve hamilelik sonuçlarına dair veriler sınırlı ve bazen çelişkili olabilmektedir.

Bu yöntemin cerrahiye göre avantajları nelerdir?

Uterin arter embolizasyonu (UAE), semptomatik rahim myomlarını tedavi etmek için histerektomi veya miyomektomi gibi cerrahi müdahalelere göre birkaç avantaja sahiptir. UAE uygulanan hastalar genellikle daha kısa hastanede kalma süresi ve daha hızlı iyileşme süreleri yaşar. Bir çalışmada, UAE grubunun hastanede kalış süresinin (P < 0,01) ve iyileşme süresinin (P < 0,01) cerrahi gruptan önemli derecede daha kısa olduğu bulunmuştur. Ayrıca UAE, cerrahi müdahalelere göre daha az büyük komplikasyonla ilişkilidir; aynı çalışmada, UAE grubunun büyük komplikasyon oranının (0% vs. 6%, P < 0,05) cerrahi gruptan daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, UAE, miyomektomiye kıyasla daha yüksek bir yeniden müdahale oranına yol açabilir. Genel olarak, UAE, daha kısa hastanede kalış süresi, hızlı iyileşme ve daha az büyük komplikasyonlar gibi avantajlar sunan minimal invaziv bir alternatiftir.

Doç. Dr. Ömer Faruk Ateş

Doç. Dr. Ömer Faruk Ateş, 1988 yılında Amasya’da doğdu. 2011 yılında Gazi Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra 2016 yılının başında Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Radyoloji Bölümü’nden uzmanlık unvanını aldı. 2019 yılına kadar aynı hastanenin Girişimsel Radyoloji Kliniği’nde görev yaptıktan sonra Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde görev almaya başladı. Halen Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Girişimsel Radyoloji Bölümü’nde çalışmaktadır.